DEHB Nedir? Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve dikkat toplamada zorlanma, aşırı hareketlilik ve düşünmeden davranma gibi özelliklerle kendini gösteren bir durumdur. Bu çocuklar genellikle "yaramaz" ya da "inatçı" olarak etiketlense de, aslında bu durum beyin gelişimiyle ilgilidir ve planlama, odaklanma gibi alanlarda farklılıklar içerir.

Belirtiler genellikle okul çağıyla birlikte fark edilmeye başlansa da, çoğu çocukta daha erken yaşlarda da bazı işaretler görülebilir. Bu belirtiler geçici değilse ve çocuğun günlük hayatını etkiliyorsa, değerlendirme gerekir.

 

Dikkat Edilmesi Gereken Belirtiler

Dikkat eksikliği:

• Verilen yönergeleri tam uygulayamamak
• Eşyaları sık sık kaybetmek
• Dinliyormuş gibi görünse de dikkatin başka yerde olması
• Başladığı işi bitirmekte zorlanmak

Örneğin: Öğretmenin verdiği görevi dinlememiş gibi davranan, ödevini yarım bırakan ya da bir işi tamamlamadan diğerine geçen bir çocuk.

Dürtüsellik:

• Sırasını bekleyememe
• Söz kesme, araya girme
• Düşünmeden harekete geçme

Örneğin: Derste konuşmadan önce parmak kaldırmayan, sınıfta aniden yerinden kalkan ya da arkadaşının oyuncağını izinsiz alan bir çocuk.

Hiperaktivite:

• Sürekli hareket hâlinde olma
• Aşırı konuşma eğilimi
• Sessiz etkinliklere adapte olmakta güçlük çekme

Örneğin: Otururken ayağını sallayan, yerinde duramayan ya da sürekli konuşan bir çocuk.

 

Tanı Süreci Nasıl İşler?

Bir çocukta DEHB olup olmadığını anlamak için sadece davranışlarına değil, bu davranışların yaşamını ne kadar etkilediğine bakılır. Tanılama sürecinde öğretmen ve ebeveyn görüşleri, gelişim öyküsü ve çeşitli değerlendirme araçları birlikte ele alınır. Bu süreci çocuk psikiyatristleri yürütür. Psikologlar ve öğretmenler ise destekleyici rol üstlenir.

 

Neler Yapılabilir?

• İlaç tedavisi, uzman kontrolünde verildiğinde bazı çocuklarda belirtileri hafifletebilir.
• Terapi desteği, özellikle duygularını ve davranışlarını düzenlemekte zorlanan çocuklarda önemli rol oynar.
• Aile eğitimi, çocuğa nasıl yaklaşılacağı konusunda rehberlik sağlar.
• Eğitsel düzenlemeler, sınıf içinde küçük ama etkili değişikliklerle çocuğun daha iyi odaklanmasına yardımcı olabilir.

 

Ebeveynler İçin Basit Ama Etkili Yaklaşımlar

• Etiketlemekten kaçının. "Tembel" ya da "sorumsuz" gibi tanımlar çocukta suçluluk ve yetersizlik duygusu yaratır. Onun farklı bir yapıya sahip olduğunu hatırlayın.
• Kısa ve anlaşılır yönergeler kullanın. Karışık cümleler yerine, net adımlarla ilerlemek çocuk için daha kolaydır.
• Çabayı takdir edin. Sonuca değil, gösterilen gayrete odaklanın:
  👉 “Bugün 10 dakika boyunca dikkatle kitap okudun, harikaydı!”
• Hareket ihtiyacını bastırmayın. Bu enerjiyi yönlendirmek için spor, oyun gibi fiziksel etkinlikler etkili olur.
• Rutin oluşturun. Günlük yaşamın öngörülebilir olması çocukta güven hissini artırır.
• Uzmanlarla iletişimde kalın. Öğretmen, psikolog ve doktor iş birliğiyle hareket etmek çocuğun gelişimi için büyük önem taşır.