Çocuklar ve ergenler, bazen akıllarına istemsizce gelen rahatsız edici düşüncelerle baş etmekte zorlanabilir. Bu düşünceler onların kontrolünde değildir ve ne kadar saçma olduklarını bilseler de zihinlerinden atamazlar.

Bu düşünceler çoğu zaman kaygı yaratır ve kişi bu kaygıyla baş etmek için kendince çözümler üretir: ellerini tekrar tekrar yıkar, bir nesneyi defalarca kontrol eder ya da belirli şeyleri belli sırayla yapmak zorunda hisseder.

Bu durum, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) olarak adlandırılır. Çocuk, yaptığı davranışların mantıksız olduğunu fark edebilir, ama onları yapmadığında içinde artan gerginlik onu tekrar aynı davranışa yönlendirir. Zamanla bu döngü yaşam kalitesini ciddi biçimde etkileyebilir.

 

Hangi Davranışlar OKB’ye İşaret Eder?

Çocuklar zaman zaman temizlikle ilgili hassasiyetler gösterebilir ya da bazı şeyleri iki kez kontrol etmek isteyebilir. Ancak bu davranışlar sıklaşır, belirgin bir kaygı yaratır ve günlük hayatı aksatır hâle gelirse dikkatle değerlendirilmelidir.

Örneğin:

• Ellerinin yeterince temiz olmadığını düşünüp sık sık yıkayan,
• Işıkları ya da kapıları tekrar tekrar kontrol eden,
• Objelerin yerini “doğru hissetmeden” bırakamayan,
• Aynı sözcüğü içinden sayısız kez tekrarlayan bir çocuk için bu durum, sadece alışkanlık değil, zihinsel bir zorluk anlamına gelebilir.

 

Tanı Nasıl Konur?

OKB tanısı, yalnızca bir davranışa bakarak değil, bu davranışın çocuğun yaşamını nasıl etkilediğine göre değerlendirilir. Uzman bir çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından yapılan görüşmeler, gözlemler ve bazı testlerle tanı süreci desteklenir.

Ailenin ve öğretmenin gözlemleri de süreci anlamada oldukça değerlidir.

 

OKB ile Baş Etmek Mümkün mü?

OKB, uygun yöntemlerle desteklendiğinde kontrol altına alınabilir bir durumdur. En etkili yaklaşım, çocuğun yaşadığı kaygı ile yüzleşmesine yardımcı olan terapilerdir. Bu süreçte amaç, çocuğun kaçındığı durumlarla güvenli bir ortamda karşılaşmasını sağlamak ve kaygı hissettiğinde rahatlatıcı davranışları yerine koymasını öğretmektir.

Gerektiğinde ilaç tedavisi de bu süreci destekleyebilir. Ancak en önemli unsur, çocuğun çevresinden aldığı anlayışlı ve sabırlı destektir.

 

Aileler İçin Yol Gösterici Birkaç Not

• Çocuğun davranışlarını küçümsemek ya da mantıksız bulmak çözüm değildir. Onun duygusunu anlamaya çalışmak, kendisini ifade etmesine izin vermek çok daha etkilidir.
• Bazı tekrarlar ve sorulara cevap vermek, çocuğun kaygısını geçici olarak azaltabilir. Ancak bu tür döngüleri her zaman desteklemek uzun vadede sorunları artırabilir. Bunun yerine birlikte çözüm arayışına girmek daha yapıcı olur.
• Değişim zaman ister. Kompulsiyonlar bir anda ortadan kalkmaz. Ancak küçük adımlar ve bu adımların fark edilmesi, çocuk için büyük moral kaynağıdır.
• Sanat, yazı ya da oyun yoluyla duygularını anlatmasına alan tanımak, çocuğun iç dünyasını ifade etmesini kolaylaştırabilir.
• Gerekirse uzmanlardan destek almak süreci hem aile hem de çocuk için daha sağlıklı hâle getirir. Okul ve terapist iş birliği bu noktada çok önemlidir.