Sorumluluk, çocuğun sadece kendi hayatıyla değil, başkalarıyla kurduğu ilişkiyle de doğrudan ilgilidir. Kendi işini yapabilmesi, karar alması, aldığı kararların sonuçlarını üstlenmesi ve çevresine karşı duyarlılık geliştirmesiyle şekillenen bu beceri, zamanla öğrenilir ve pekişir.

Her çocuk bu süreci farklı bir hızda yaşar. Önemli olan, onun gelişim düzeyine uygun bir yolculuğa rehberlik edebilmektir.

 

Sorumluluk Küçük Adımlarla Başlar

Çocukların sorumluluk alma becerisi, yaşları ve gelişimlerine göre adım adım inşa edilir. Küçük yaşlarda oyuncaklarını toplamak ya da sofraya yardım etmek gibi basit görevlerle başlar. İlerleyen yaşlarda kendi çantasını hazırlamak, zamanını planlamak ya da evde küçük görevleri üstlenmek bu süreci destekler.

Amaç, görevlerin sayısını artırmak değil; çocuğun düşünmesini, plan yapmasını ve kendi kararlarını almasını teşvik edecek nitelikte görevler vermektir.

 

Hatalar Gelişimin Parçasıdır

Her şeyi çocuk adına yapmak, onun adına karar vermek ya da hatalarını düzeltmek iyi niyetli olsa da gelişimini sınırlar. Bir çocuk ödevini yapmadığında, bunun sonucuyla karşılaşması öğretici olur. Sabah uyanmak onun görevi olmalıdır; ebeveynin değil.

Bu gibi durumlarda çocuğa destek olmak, onun yerine hareket etmek değil, birlikte nasıl çözüm üretilebileceğini düşünmek anlamına gelir.

 

Davranışlarınız Öğreticidir

Çocuklar söylenenlerden çok, yapılanları örnek alırlar. Günlük hayatınızda planlı olmanız, verdiğiniz sözleri tutmanız ya da bir şeyi unuttuğunuzda bunu kabul edip telafi etmeye çalışmanız, onlar için güçlü bir modeldir.

Basitçe "Bu benim görevimdi, yapmadım ama şimdi düzelteceğim" demeniz bile çok şey öğretir.

 

Takip Etmek İçin Görsel Destekler Kullanılabilir

Özellikle küçük yaş gruplarında görevlerin görsel olarak takip edilmesi faydalı olur. Haftalık bir pano ya da kendi hazırladığı bir görev çizelgesi, hem motivasyon sağlar hem de yapılan işin görünür hâle gelmesine yardımcı olur.

Bu süreçte çocuğun kendi planını yapmasına da fırsat vermek, iç motivasyonunu besler.

 

Sorumluluk Üzerine Konuşun

Sorumluluk, sadece görev vermekle öğrenilmez. “Bu iş neden önemli olabilir?”, “Yapmadığında ne olabilir?” gibi sorularla çocukla düşünmeye dayalı diyalog kurmak, onun durumu kavramasını kolaylaştırır.

 

Takdir Edin, Ama Ölçülü Olun

Göstermiş olduğu çabayı fark etmek ve sözel olarak ifade etmek çok değerlidir. Ancak sorumlulukları sürekli maddi ödüllerle pekiştirmek, çocuğun iç motivasyonunu zayıflatabilir. Önemli olan, yaptığı şeyin anlamını fark etmesidir; yalnızca sonucunu değil.

 

Sabır ve Alan

Her çocuk zamanla sorumluluk almayı öğrenir. Bu süreçte hata yapmasına, eksik yapmasına ya da unutmasına izin vermek gelişimin doğal bir parçasıdır. Onu yargılamak yerine, “Bunu böyle yaptın, sence başka nasıl olabilirdi?” gibi sorularla düşünmesini desteklemek her zaman daha yapıcıdır.