Bazı çocuklar zaman zaman kontrol etmekte zorlandıkları göz kırpma, boğaz temizleme ya da omuz silkeleme gibi davranışlar sergileyebilir. Bu davranışlar kısa, ani ve istemsiz şekilde ortaya çıkar. Çocuk bunları yapmak istemese de, çoğu zaman kendini durdurmakta güçlük çeker. Bu tür tepkilere "tik" adı verilir.

Tikler genellikle çocukluk çağında, özellikle de ilkokul döneminde başlar. Erkek çocuklarda daha sık görülür. Bazı çocuklar tiklerinden hemen önce içsel bir gerilim hisseder ve tik gerçekleştikten sonra bu gerilim hafifler. Bu durum zamanla geçebilir, ancak bazı çocuklarda daha kalıcı olabilir.

 

Tikler Ne Şekilde Ortaya Çıkar?

Tikler beden hareketi şeklinde olabilir; göz kırpma, omuz oynatma, başını sallama gibi. Bazı çocuklar sesli tikler yaşar; boğaz temizleme, burun çekme ya da aynı sesi tekrarlama gibi. Bazıları ise hem hareket hem de ses tiklerini birlikte yaşar.

Tiklerin süresi ve şiddeti de değişkenlik gösterebilir. Kimi çocukta birkaç ay içinde ortadan kalkarken, kimilerinde yıllarca devam edebilir. Eğer hem ses hem de hareket tikleri bir yıldan uzun süredir birlikte görülüyorsa, bu durum Tourette sendromu olarak adlandırılır.

 

Tiklerin Nedenleri

Tiklerin kesin nedeni tam olarak bilinmese de, beyindeki bazı kimyasal sistemlerle bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Ailede benzer öyküler varsa genetik yatkınlık da etkili olabilir. Ayrıca stres, kaygı, yorgunluk ve dikkat dağınıklığı gibi çevresel etkenler tikleri artırabilir. Bazen çocuklar, çevrelerinde gördükleri tik davranışlarını farkında olmadan taklit ederek de bu davranışları geliştirebilir.

 

Ne Zaman Müdahale Gerekir?

Bazı tikler, çocuğun günlük hayatını etkilemediği sürece kendiliğinden azalabilir. Ancak tikler artıyorsa, çocuğun okul hayatını, arkadaş ilişkilerini ya da kendine güvenini etkiliyorsa destek alınması önemlidir.

Uygulanan bazı davranışsal yöntemlerle çocuk, tikini fark ettiğinde yerine başka bir davranış koymayı öğrenebilir. Bu yaklaşım sayesinde tiklerin şiddeti zamanla azalabilir. Gerektiğinde çocuk psikiyatristi eşliğinde ilaç desteği de gündeme gelebilir.

 

Aileler İçin Duyarlı Yaklaşımlar

Tikleri olan bir çocuğa yaklaşımda, en önemli unsur baskı kurmamaktır. “Yapma” ya da “neden böyle davranıyorsun” gibi tepkiler, tikleri fark edilir hâle getirir ve çocuğun kaygısını artırarak durumu zorlaştırabilir.

Bunun yerine, çocuğun duygularını anlamaya çalışmak, ona yanında olduğunuzu hissettirmek çok daha yararlıdır. Uyku düzeni, sakin bir ev ortamı ve aşırı yorgunluktan kaçınmak da tiklerin azalmasına katkı sağlayabilir.

Eğer tikler zamanla azalmak yerine artıyor ya da çocuğun yaşamını zorlaştırıyorsa, bir uzmandan destek alınmalıdır. Özellikle Tourette gibi daha karmaşık durumlarda, psikolog ve psikiyatristin birlikte çalışması en sağlıklı yaklaşım olur.